کمال‌طلبی چیست؟

بسیاری از ما برای بهبود عملکرد خود تحت فشاریم. از همان بدو تولد، توسط آدم­های مختلف زندگی­مان مورد

ارزیابی قرار گرفته­ و از بابت آن رنج کشیده­ایم. بزرگ­تر هم که می­شویم باز هم­چنان رفتارمان زیر ذره­بین بوده و

مورد انتقاد قرار می­گیریم، تصحیح شده و تشویق می­شویم. در مدرسه و خانه، یادمان می­دهند تا دنبال تأیید

دیگران باشیم و می­بایست که استانداردهای خاصی را به دست آوریم.

مضاف بر فشارهای بیرونی، بسیاری از آدم­ها برای کسب دستاوردهای بیشتر، از درون خود تحت فشارند. هنگام پختن غذا برای دوستان، از اینکه دوستان از غذای خود لذت می­برند، احساس خوبی پیدا می­کنند. ورزش می­کنید، تا به سطحی از تناسب اندام برسید، اما اگر بتوانید یک مایل را در زمانی کمتر بدوید، از رسیدن به هدف جدید خود خرسند می­شوید.

 

 

تعریف کمال­ طلبی

در لغت‌نامه وبستر، کمال‌طلبی چنین تعریف شده است: «موقعیتی که در آن، هر چه در حد کمال نباشد، نپذیرفتنی است.» در تعریفی دیگر که توسط دیوید برنز در نشریه روان‌شناسی امروز ارائه شده اینگونه آمده است که آدم‌های کمال‌طلب، «استاندارهایی فراتر از دلیل و حد دسترس دارند»، «کسانی هستند که در راستای دستیابی به اهدافی غیرممکن، تحت فشار وسواس‌گونه و غیرفابل انعطافی قرار داشته و ارزشمندی خود را کاملاْ منوط به کسب آن دستاوردها می‌دانند». برنز مشخص کرد که در واقع برای چنین افرادی نیاز شدید به خوب عمل کردن، منجر به آسیب دیدن برنامه می‌شود.

 

ویژگی‌های کمال‌طلبی

• کمال‌طلب‌ها ملاک‌ها و معیارها و انتظارات بسیار سطح بالا و دست‌نیافتنی دارند
• گرچه معیارهای سطح بالا مهم هستند، اما کمال‌طلبی باعث می‌شود آن چنان ملاک‌ها و معیارهایمان سطح بالا باشند که در واقع مانع از عمل کردن شوند و باعث انفعال‌اند.
• کمال‌طلبی معمولاً با مشکلات دیگری چون اضطراب و افسردگی همراه است.

 

بسترهای کمال‌طلبی

برخی زمینه‌های عام زندگی، که با در نظر گرفتن ملاک‌های سطح بالا، دچار دردسر می‌شویم، از این قرارند:

 

عملکرد در محیط کار و تحصیل

برخی در محیط کار آشکارا کمال‌طلبند، ملاک‌های سفت و سختی برای عملکرد خود و یا دیگر همکاران در نظر می‌گیرند. مثلاً، کارگر ساختمانی که دل‌نگران اندازه‌های کامل و بی‌عیب و نقص است، احتمالاً زمان زیادی را صرف اندازه‌گیری می‌کند و به همین دلیل کار هیچ‌وقت تمام نمی‌شود. به همین ترتیب مدیرانی که زمان رسیدن کارکنان برایشان بسیار مهم است، احتمالاً هر وقت کارمندی چند دقیقه دیر به سر کار برسد، بسیار عصبانی می‌شود.

 

نظافت و پاکیزگی

کسانی که در حیطه نظافت و پاکیزگی کمال‌طلبند، معمولاً‌ آنقدر وقتشان صرف تمیز کردن می‌شود که برای کارهای دیگر زمانی در اختیار ندارند. گاهی آدم‌ها باورهای سفت و سختی درباره چگونگی ظاهر خود دارند و نمی‌توانند به دیگران این فرصت را بدهند که اوضاع را به گونه‌ای دیگر ببینند. ممکن است کمال‌طلبی مخل روابط باشد، آن وقت که همسر یا هم‌خانه، ملاک‌های سطح بالای نظافت و پاکیزگی شما را رعایت نمی‌کند.

 

سازمان‌دهی و فرمان‌دهی

ممکن است کمال‌طلبی با نیاز به سازمان‌دهی و در چارچوب بودن به شیوه‌ای خاص، توأم و یا همراه شود. مثلاً برخی افراد مایلند لباس‌هایشان به شیوه خاصی در کمد لباس آویزان شود، یا ساعت‌های متمادی را صرف تنظیم برنامه کنند.

 

نوشتن

ممکن است نوشتن برای آدم کمال‌طلب دشوار باشد. آدم‌هایی که از خطا کردن می‌ترسند، معمولاً مدت زمان زیادی را صرف نوشتن به شیوه‌ای خاص، با حروف خاص و اتمام آن می‌کنند. ممکن است حتی هنگام نوشتن احساس کنند که تحت شکنجه قرار گرفته‌اند.

محبت کردن

کمال‌طلب‌ها مدام حواسشان را جمع می‌کنند تا هنگام صحبت کردن کلمه‌ای را بد ادا نکنند یا حرف نامربوطی نزنند. شاید هم برای صحبت کردن دیگران ملاک‌ها و معیارهای سفت و سختی در نظر گرفته و وقتی هم که دیگران مرتکب خطایی هر چند کوچک می‌شوند، احساس می‌کنند که باید ایشان را تصحیح کنند.

 

ظاهر

برخی افراد، کمال‌طلبی‌شان را از طریق تمرکز بر ظاهر جسمانی برآورده می‌کنند. مثلاً کسی که معیارهای سفت و سختی درباره وزن و ظاهر بدنی، ریزش مو و حتی رخت و لباس دارد.

آدم‌ها می‌توانند درباره ظاهر آدم‌های دیگر نیز باورهای کمال‌طلبانه‌ای داشته باشند.

 

 

سلامتی و نظافت شخصی

گاهی نقطه تمرکز رفتار کمال‌طلبانه بر سلامتی است. بعضی آدم‌ها از ترس در خطر قرار گرفتن سلامتی‌شان چارچوب‌های سفت و سختی در نظر می‌گیرند، از آنچه می‌خورند گرفته تا دوری کردن از کامپیوتر و موبایل به خاطر تشعشعاتی که ساطع می‌کنند. کمال‌طلب‌هایی که درباره سلامتی خود وسواس دارند، مدام در حال مراجعه به پزشک هستند تا نشانگان عجیب و غریبی که احساس می‌کنند را مورد بررسی قرار دهند یا آزمایش‌های غیرضروری درباره‌شان انجام گیرد. ضمناً کمال‌طلبی باعث می‌شود تا برخی افراد خود را زیاد بشورند یا از هر چه که به گمانشان آلوده است، اجتناب می‌کنند.

 

ریشه‌های کمال‌طلبی:

به نظر می‌رسد که هم عوامل روان‌شناختی (مثلاً یادگیری) و هم عوامل زیست‌شناسانه (مثلاً ژنتیک) در شکل‌گیری شخصیت ما دخیل هستند. به طور کلی پژوهش‌های فراوانی در زمینه رشد شخصیت انجام گرفته که بر تأثیر عوامل ژنتیک و یادگیری بر ایجاد مشکلات روان‌شناختی خاصی چون افسردگی و اضطراب تأکید دارند. عواملی که احتمالاً بر رشد و بالفعل شدن کمال‌طلبی تأثیر می‌گذارند عبارتند از تأثیرات زیست‌شناخته‌ای چون تأثیر ژن، عوامل روان‌شناختی همچون تشویق و تنبیه، الگوسازی و تعلیم و تربیت.

 

 

تأثیر زیستی

پژ.هش‌های فراوانی در باب نقش عوامل ژنتیکی در رشد ویژگی‌های شخصیتی انجام شده و شواهد اخیر حاکی از آن است که کمال‌طلبی مستثنی نیست اما این بدان معنا نیست که این ویژگی‌ها در انسان قابل تغییر نیستند. برخی از روان‌درمان‌گران قادرند به حل مشکلاتی همچون اضطراب و افسردگی کمک کنند. در نتیجه ضمن اینکه توان بالقوه‌ای برای کمال‌طلبی دارید، می‌توانید شیوه تفکر یا رفتارتان را تغییر دهید.

 

تشویق و تنبیه

معیارهای سفت و سخت معمولاً مورد تأیید جامعه است. مثلاً جامعه سخت‌کوشی در مدرسه را تقویت می‌کند. جامعه همواره جذابیت‌های جسمانی را مورد تشویق قرار می‌دهد. لباس پوشیدن تمیز و آراسته بودن باعث جذابیت بیشتر می‌شود، که به نوبه خود فرصت جذب همسر و یافتن کار در مشاغل خاصی را فراهم می‌کند. تشویق شدن به خاطر رفتار کمال‌طلبانه، ممکن است به این باور منتهی شود که اگر کسی کمال‌طلب نبود کار وی سطح پایین‌تر است و نتیجه پیش پا افتاده خواهد بود.

نوع دوم یادگیری تجربی که می‌تواند بر رفتار آدمی تأثیر بگذارد، تنبیه کردن است. تنبیه یعنی دریافت عواقب منفی در برابر انجام یک رفتار. اگر افراد به خاطر اشتباه کوچکشان تنبیه شوند، به احتمال زیاد باور سفت و سختی می‌یابند که، مرتکب خطا نشدن مهم است.

 

الگوبرداری

الگوبرداری، متضمن یادگیری رفتار به شیوه‌ای خاص، از طریق مورد مشاهده قرار دادن دیگران است. بچه‌ها ممکن است با نگاه کردن به هم‌سن و سال‌های خود، سیگار کشیدن، مشروب خوردن و یا مصرف مواد را یادگرفته، همین رفتارها را انجام دهند. اگر آدم‌ها با مشاهده چنین رفتارهایی در دیگران می‌توانند یاد بگیرند، پس این احتمال نیز وجود دارد که مشاهده رفتارهای کمال‌طلبانه نیز به همین شیوه موجب کمال‌طلبی گردد. در نتیجه از طریق مشاهده رفتارهای کمال‌طلبانه اعضای خانواده، به خصوص والدین و خواهر و برادرهای بزرگتر، امکان ایجاد کمال‌طلبی فراهم می‌شود.

 

رسانه‌ها

یکی دیگر از راه‌های یادگیری رفتار، رسانه‌های جمعی، گفتگو با دیگران و دیگر انواع اطلاع‌رسانی است. مثلاً ممکن است کسی با شنیدن اخبار سقوط هواپیماها یاد بگیرد که از پرواز بترسد، با اینکه از نظر آماری پرواز با هواپیما، یکی از امن‌ترین روش‌هاست.

 

 

منبع: کتاب دردسرهای کمال‌طلبی  نوشته: مارتین ام. آنتونی و ریچارد پی. سوینسون

مترجم: مینو پرنیایی