معمولا اختلال شخصیت خودشیفته در ارزیابیهای بالینی تشخیص دادهمیشود و یکی از انواع مختلف اختلالات روانی محسوب میشود که در آن فرد خود را به نسبت سایرین مهمتر میداند، بهشدت نیازمند توجه و تحسین بیش از اندازه است، در برقراری روابط مشکل دارد و حس همدلی نسبت به سایرین در او دیدهنمیشود. اما پشت این نقاب اعتمادبهنفس زیاد، عزت نفس شکنندهای وجود دارد که با کوچکترین انتقاد و عیبجویی فرو میریزد.
پس در یک کلام میتوان نارسیسم را به این شکل تعریف کرد:
«اختلال شخصیت خودشیفته به اختلال شخصیتی گفته میشود که در آن فرد نسبت به سایرین حس خودبزرگ بینی و غرور دارد. بهعلاوه همیشه دوست دارد کانون توجه باشد و بهطور مدام تحسین شود.»
خودشیفتگی یا نارسیسیسم چیست؟
علائم خودشیفتگی
- حس خود برتربینی افراطی و بیش ازحد
- پرتوقع هستند و حس طلبکارانهای نسبت به دیگران دارند.
- انتظار دارند همیشه از همه برتر و بهتر باشند، حتی اگر موفقیت و دستاوردی شایسته برتری به دست نیاورده باشند.
- درباره موفقیتها، قدرت، هوش و نبوغ، زیبایی یا همسر خوب و کامل بودن خود خیالپردازی افراطی دارند.
- معتقدند از همه برترند و فقط باید با افراد خاص همتراز خود نشست و برخاست داشتهباشند.
- باید همیشه محور اصلی گفتگو با افراد مختلف باشند و کسانی که از نظرشان فرودست هستند را تحقیر کرده یا به دید حقارت نگاه میکنند.
- از دیگران برای رسیدن به خواستههایشان استفادهمیکنند.
- از درک نیاز و عواطف دیگران عاجزند یا اصلاً تمایلی به درک موقعیت و احساسات دیگران ندارند.
- به دیگران حسادت میکنند و معتقدند بقیه هم به آنها حسادت میورزند.
- رفتار مغرورانه و متکبرانه دارند و با غرور و متظاهرانه خود را نشان میدهند.
- اصرار دارند همیشه بهترین هرچیز مثل بهترین خودرو یا بهترین دفتر کار را به دستآورند.
علت بروز شخصیت خودشیفته
بهطور دقیق مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد اختلال شخصیت خودشیفته در افراد مختلف میشوند اما میتوان موارد زیر را از دلایل عمده خودشیفتگی دانست:
- محیط : ناسازگاری و ناهماهنگی در روابط فرزند و والدین با انتقاد و عیبجویی افراطی یا تحسین افراطی که بههیچوجه با تجربه کودک هماهنگ نیست.
- ژنتیک : ویژگیهایی که از پدر و مادر و نسلهای گذشته آنها به ارث میرسند.
- عوامل نوروبیولوژی : ارتباط بین مغز و رفتار و تفکر
- سوءاستفاده در دوران کودکی
- انتظارات بیجا و بیمورد والدین از فرزندان
- بیبندوباری جنسی که معمولا باخودشیفتگی همراه است
- تاثیرات فرهنگی
علائم و درمان خودشیفتگی یا نارسیسیسم
درمان موثر اختلال خودشیفتگی چگونه است؟
- کنار آمدن با گذشته خود
برای درمان خودشیفتگی باید به گذشته خود نگاه کرد و علت بروز این اختلال را یافت. پس از آن میتوان در جهت دیگری برای درمان نارسیسیسم گام برداشت.
- پذیرش افراد به همانگونه که هستند
مرحله بعدی در درمان خودشیفتگی این است که فرد بتواند اطرافیان خود را همانگونه که هستند، بپذیرد، نه آن گونه که خودش میخواهد.
- تمرین همدلی با دیگران
مبتلایان به نارسیسیسم باید همواره تلاش کنند تا از زاویه دید افراد دیگر نیز به موضوعات نگاه کرده و از تحمیل دیدگاه خود به آنها خودداری کنند.
- استقبال از شنیدن انتقادات
در ابتدا شنیدن انتقادات میتواند به آنها صدمه روحی و عاطفی بزند، اما بهتدریج به آن عادت کرده و بیش از هر زمان دیگری نسبت به ایرادات خود آگاهی پیدا میکنند. این روش همچنین غرور و تکبر نابهجای ناشی از خودشیفتگی را از بین خواهد برد.
- درمان خودشیفتگی با ایجاد ارتباطات موثر با دیگران
این اختلال کاملا قابل درمان است.
انتقادپذیری، کنار آمدن با گذشته، پذیرش دیگران و محبت به دیگران، همگی میتوانند در قالب ارتباط با دیگران، یک به یک در فرد نهادینه شوند و در نهایت اختلال خودشیفتگی او را درمان کنند.
کلام پایانی
خودشیفته بودن بهمعنی افراط در دوست داشتن خودمان است. فرد مبتلا به این اختلال، بهطور بیمارگونه خودش و هر آنچه به خودش مربوط است را به دیگران ترجیح میهد. بنابراین همه ما باید در حد متعادل خودمان، رفتارمان، ظاهرمان و… را دوست داشته باشیم.