اختلال شخصیت اجتنابی (دوری‌گزین) چیست؟
اختلال شخصیت اجتنابی، که با نام اختلال دوری‌گزین نیز شناخته می‌شود، یکی از الگوهای رفتاری پایدار و خارج از هنجارهای فرهنگی جامعه است که می‌تواند منجر به ناراحتی قابل توجهی در فرد و اطرافیان او شود. افراد مبتلا به این اختلال به طور مداوم احساس بی‌کفایتی می‌کنند و نسبت به قضاوت منفی دیگران بسیار حساس هستند.
این افراد در عین حال که تمایل زیادی به برقراری ارتباط با دیگران دارند، اما ترس شدید از طرد شدن یا مورد قضاوت قرار گرفتن، باعث می‌شود که از تعاملات اجتماعی دوری کنند.
اختلال شخصیت اجتنابی
علل اختلال شخصیت دوری‌گزین
روانشناسان معتقدند که ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی می‌تواند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهد. عوامل محیطی، به خصوص تجربیات دوران کودکی، نقش مهمی در بروز این اختلال ایفا می‌کنند. کودکانی که در سنین پایین خجالتی بوده‌اند، اغلب در نوجوانی یا بزرگسالی بیشتر در معرض ابتلا به اختلال شخصیت دوری‌گزین قرار می‌گیرند.
علائم اختلال شخصیت اجتنابی
- حساسیت بسیار بالا به انتقاد و عدم تایید.
- تصویر ضعیفی از خود و احساس بی‌کفایتی.
- ناتوانی در تصمیم‌گیری‌های روزمره.
- داشتن گروه دوستان محدود.
- عدم تمایل به امتحان کردن کارهای جدید.
- آسیب‌پذیری بالا در برابر انتقاد یا عدم تایید.
- گرایش به اغراق در بزرگ‌نمایی مشکلات.
- اجتناب از انجام کارها در موقعیت‌های اجتماعی به دلیل ترس از اشتباه کردن و خجالت‌زده شدن.
مهمترین ویژگی‌های افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی عبارتند از:
- عدم قاطعیت
- عزت‌نفس پایین
- احساس بی‌کفایتی
- بازداری اجتماعی
- عدم لذت از فعالیت‌ها
- عدم اعتماد به دیگران
- حساسیت به ارزیابی منفی
- ترس از انتقاد یا طرد شدن
اختلال شخصیت دوری‌گزین چگونه درمان می‌شود؟
درمان اختلال شخصیت اجتنابی به دلیل ریشه‌دار بودن الگوهای فکری و رفتاری، کمی دشوار و زمان‌بر است. روش‌های درمانی اصلی شامل موارد زیر هستند:
- روان‌درمانی پویشی: کمک به فرد برای درک تأثیر تجربیات گذشته بر رفتار فعلی و آگاه شدن از افکار ناخودآگاه خود.
- درمان شناختی رفتاری (CBT): تمرکز بر شناسایی باورها و تفکرات ناسالم و جایگزین کردن آن‌ها با افکار سالم و سازنده.
- دارو درمانی: هیچ داروی خاصی از طرف سازمان FDA برای درمان مستقیم اختلال شخصیت اجتنابی تأیید نشده است. با این حال، برای مدیریت افسردگی و اضطراب ناشی از علائم این اختلال، ممکن است داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) تجویز شوند.
اختلال شخصیت اجتنابی و ازدواج
زندگی با فرد مبتلا به اختلال شخصیت دوری‌گزین می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. این افراد به محبت و عشق شدید شریک زندگی خود نیاز دارند و ممکن است به طور مداوم درخواست‌های احساسی داشته باشند که گاهی اوقات می‌تواند برای طرف مقابل آزاردهنده باشد. نکته مهم این است که فرد مبتلا به اختلال دوری‌گزین ممکن است نتواند متقابلاً از نظر احساسی، شریک زندگی خود را حمایت کند.
نتیجه‌گیری
اختلال شخصیت اجتنابی با ناامیدی زیادی همراه است. با این حال، با مراجعه زودهنگام به روانشناس و/یا روانپزشک، می‌توان علائم شدید این اختلال را مدیریت و درمان کرد. این رویکرد نه تنها به بازگشت فرد به یک زندگی عادی کمک می‌کند، بلکه احساس بهتری نسبت به خود پیدا خواهد کرد.
اختلال اضطراب اجتماعی
سوالات متداول
- اصلی‌ترین علائم اختلال شخصیت اجتنابی کدامند؟با سه مولفه بازداری اجتماعی، احساس بی‌کفایتی و حساسیت به انتقاد یا طرد شدن شناخته می‌شود.
- چه چیز باعث ایجاد اختلال شخصیت دوری‌گزین می‌شود؟سابقه خانوادگی افسردگی، آسیب یا غفلت در دوران کودکی، تروما (شامل تحمل یک حادثه شدید مثل تمسخر یا طرد شدن در دوران کودکی) و سختگیری شدید والدین.
- بزرگ‌ترین ترس فرد مبتلا به اختلال اجتنابی چیست؟ترس از رها شدن، طرد شدن یا از دست دادن.
- آیا فرد مبتلا به اختلال شخصیت دوری‌گزین خجالتی است؟آن‌ها در موقعیت‌های اجتماعی به دلیل ترس از انجام اشتباه، به شکل خودآگاه خود را بی‌دست‌وپا و خجالتی می‌دانند. از همین رو به ندرت کار جدیدی را امتحان می‌کنند.
نویسنده مقاله: ریحانه احمدی
