اعتیاد به مواد مخدر یکی از بزرگترین چالش‌های جامعه امروزی است که نه تنها فرد معتاد، بلکه خانواده و جامعه را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این میان، خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی، نقش بسیار مهمی در پیشگیری از اعتیاد فرزندان دارد. خانواده می‌تواند هم درد باشد و هم درمان. والدین باید بدانند که چه نقش مهمی در پیشگیری از اعتیاد فرزندانشان دارند. در این مقاله به بررسی راهکارهای موثر و کاربردی برای محافظت از فرزندان در برابر اعتیاد می‌پردازیم.
مداخله زود هنگام والدین در مورد پیشگیری از اعتیاد می‌تواند تأثیر بسیار زیادی داشته باشد، اما بعضی از والدین تصور می‌کنند که اعتیاد ویژه افراد خاصی است و فرزند آنها هیچ وقت معتاد نخواهد شد و این غفلت چه بسا فرزندان را به سمت اعتیاد بکشاند.
برخی از ویژگی‌های رفتاری خانواده ها می‌توانند نقشی مهم در گرایش فرزندان به اعتیاد داشته باشند از جمله:
برخی از ویژگی‌های رفتاری خانواده ها می‌توانند نقشی مهم در گرایش • برخورد نامناسب با فرزندان
• فرزندپروری ضعیف
• اختلاف والدین با یکدیگر
• عدم نظارت والدین بر رفتار فرزندان
• گرایش اعضای خانواده به مصرف موادفرزندان به اعتیاد داشته باشند از جمله:
آگاه‌سازی والدین شامل ابعاد مختلف است که در ادامه به مهمترین آنها اشاره می کنیم:
- آموزش اطلاعات لازم درباره مواد مخدر:
والدین باید از نوع مواد اعتیاد آور شایع در منطقه ی محل زندگی، شکل و اسامی رایج آنها، نحوه‌ی مصرف و علائم مصرف آنها مطلع باشند. همچنین باید نحوه‌ی پاسخ‌دهی به سؤالات فرزندان خود را در مورد این مواد بدانند. طی این برنامه، والدین از موقعیت‌هایی که ممکن است نوجوانان مواد مصرف کننده و نحوه تهیه و محل مصرف مواد مخدر نیز آگاه می‌شوند. همچنین در مورد صفات شخصیتی که کودکان را مستعد سوء مصرف مواد می‌نماید و چگونگی برخورد با این صفات، اطلاعات لازم را کسب می‌نمایند.
افزایش مهارت لازم برای ایجاد پیوندهای خانوادگی قوی:
- برقراری ارتباط صمیمانه با کودکان
- ایجاد سیستم ارزشی قوی
- وضع مقررات واضح در خانواده
- آموزش الگوی خوب بودن
- تشویق فعالیت های سالم و خلاق
- ترغیب به ایجاد تشکل‌های والدین
جوانانی که با خانواده خود پیوندهای قوی و مثبت دارند، کمتر احتمال دارد به گروه‌ها و دوستی‌هایی بپیوندند که صرفاً دور محور مصرف مواد شکل می‌گیرد. محیط خانوادگی سالم و بدون تنش عامل مهمی در پیشگیری از ابتلای فرزندان به اعتیاد است.
از جمله موارد مهمی که والدین باید به آن ها توجه کنند :
- آموزش کافی در مورد مواد مخدر
با دقت و بدون ایجاد ترس در مورد انواع مواد توضیح دهید و این اصل طلایی را ذکر کنید که اولین بار استفاده، آخرین بار نیست و باعث مصرف دوباره و دوباره و در نهایت اعتیاد می‌شود. باید بیاموزند که درست است مواد لذت بی‌نهایتی به آنها می‌دهد ولی خماری و سختی هم دارد.
همه موادها باعث از بین رفتن زندگی، کار و آینده می‌شود و هیچ کس به واسطه مصرف آنها پیشرفت نکرده است. همچنین داشتن و مصرف آن جرم است و سال‌ها می‌تواند آنها را در زندان بیندازد.
- درگیر کردن فرزندان در کارهای مثبت
اگر فرزند شما می‌گوید حوصله‌اش سر رفته، باید فکری به حالش کنید. چون بی‌حوصلگی یکی از دلایل مصرف مکرر مواد است. تشویق کنید ورزش کنند، در فعالیت‌های گروهی شرکت کنند، کارهای داوطلبانه برای دیگران انجام دهند و یا آنها را به مسافرت یا گردش ببرید تا پیشگیری از اعتیاد را داشته باشید.
- جدی گرفتن تغییر رفتار فرزندان
اگر به مصرف مواد توسط فرزندانتان مشکوک هستید، با حفظ آرامش و احترام با آنها در یک محیط آرام و در زمان مناسب و تنهایی با آنها صحبت کنید و در مورد عواقب اعتیاد با آنها گفتگو کنید. می‌توانید به آنها زندگی افراد بی‌خانمان معتاد یا افراد مشهوری که اعتیاد باعث نابودیشان شد، نشان دهید.
هرگز با حالت تحقیر یا عصبانیت با پسر یا دخترتان بحث نکنید چون باعث بدتر شدن اوضاع می‌شود. برخورد محترمانه و همراه با درک می‌تواند به فرزندان کمک کند تا مشکلات خود را بازگو کنند و راه‌حل‌های مناسب را پیدا کنند.
- آموزش کلمه جادویی “نه”: پیشگیری از اعتیاد
بزرگترین مشکل ما گفتن این کلمه ساده است. هم به آنها نه بگویید که یاد بگیرند «نه» شنیدن هیچ اشکالی ندارد و هم به فرزندانتان نحوه «نه» گفتن را آموزش دهید. یاد دهید که با آرامش و ادب به طرف مقابل نه بگویند و بدانند که عکس‌العمل دیگران در این لحظه نباید بر آنها تاثیر بد داشته باشد و باعث عذاب وجدان شود.
بگویید، اگر کسی شما را تحت فشار قرار می‌دهد، این حق شماست که «نه» بگویید و از آن محیط دور شوید. آموزش نه گفتن به فرزندان یکی از مهمترین مهارت‌هایی است که می‌تواند آنها را در برابر فشار همسالان و موقعیت‌های خطرناک محافظت کند.
والدین بدانند:
مراقبت از فرزندان و کنجکاوی و هشیاری درباره نشانه‌های مصرف به معنی گشتن و جستجوی مداوم لوازم شخصی فرزندان نیست. توجه از سر محبت و به قصد کمک کردن خوب است، اما شک بیش از اندازه بجای دور کردن نوجوان از مواد مخدر. بیشتر او را به این کار می‌کشاند.
به خاطر داشته باشید که وقتی بهترین نتیجه را خواهید گرفت که مسئولیت تصمیم گیری درباره رفتار را به عهده فرزندتان بگذارید. وقتی که شما این انتخاب را برای فرزندتان در نظر می‌گیرید که خودش گزینه درست را برگزیند، به نوعی از بروز هرگونه لجبازی جلوگیری می‌کنید.
همچنین بسیاری از نوجوانان و جوانان شاید شناخت درستی از خطرات ناشی از مصرف مواد مخدر نداشته باشند، اما به‌راحتی می‌توانند درس‌های ساده‌ای درباره نحوه تصمیم‌گیری صحیح، اطلاع از قوانین و مقررات خانه و مدرسه (اجتماع)، نحوه حل مسائل و مشکلات روزانه، مسئولیت‌پذیری و تقویت خودپنداری‌شان یاد بگیرند.
سخن آخر
در نهایت، باید گفت که شما می‌توانید یک الگو و دوست خوب برای فرزندانتان باشید و به آنها روش درست زندگی کردن را بیاموزید. و گرنه این خود شما هستید که باید با عواقب اعتیاد دختر یا پسرتان روبه‌رو شوید. خانواده موثرترین نقش را در بین عوامل ایجاد کننده اعتیاد در یک جوان دارد. زیرا بیشترین زمان و ارتباط یک پسر یا دختر با پدر و مادرش است. خانواده می‌تواند هم درد باشد و هم درمان.
